Uzyskanie pozwolenia na budowę bez autorskich praw majątkowych do projektu budowlanego
Zgodnie z art. 61 Prawa Autorskiego, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go do jednej budowy.
Na wstępie zauważyć należy, że Prawo Autorskie posługuje się pojęciem projektu architektonicznego, a nie projektu budowlanego w rozumieniu przepisów Prawa Budowlanego. Przedmiotem ochrony Prawa Autorskiego nie są więc m.in. projekty konstrukcyjne, technologiczne, instalacyjne (J.Strzępka, Umowa o prace projektowe w budownictwie – cz. I, Monitor Prawniczy 23/2009, str. 1263). Z uwagi na to, że projekt architektoniczny stanowi integralną część projektu budowlanego, na potrzeby niniejszej opinii przyjąć należy, dla uproszczenia, że przedmiotem ochrony Prawa Autorskiego jest projekt budowlany (por. K. Gienas, Uwagi o ochronie „utworów technicznych”, Monitor Prawniczy 7/2009, str. 388)
Wyjaśnienia wymaga również definicja egzemplarza projektu.
„Egzemplarz ten [projektu architektonicznego – przyp. JW] jest tylko schematyczną formą zapisu utworu architektonicznego (…) Projekt jest jednak tą formą przedstawienia dzieła architektonicznego, która bywa wykorzystywana w celu prowadzenia na jego podstawie właściwej budowy (…). Nabycie zatem własności projektu architektonicznego w powyższym znaczeniu nie daje nabywcy w istocie rzeczy żadnych praw w odniesieniu
do tego projektu. Nabywca nie może czynić z nim, jako utrwaleniem utworu, nic, co nie należy do pól eksploatacji (…). Jedyne uprawnienie, jakie mu przysługuje bezpośrednio
na podstawie art. 61 PrAut, to prawo stosowania projektu do jednej budowy. Prawo to mieści się gdzieś między odtworzeniem a zwielokrotnieniem projektu (…) Występuje tu pełna analogia między nutami a odtworzeniem muzyki na ich podstawie” (M. Kępiński (w:) System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie, tom. 13, pod red. J. Barty, wyd. 2, Warszawa 2007, str. 511-512).
Prawo Autorskie nie wyjaśnia, co należy rozumieć pod pojęciem budowy new balance 642 . Jeżeli sięgnąć z kolei do Prawa Budowlanego, to budowa jest w nim definiowana jako wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowę, rozbudowę, nadbudowę obiektu budowlanego (art. 3 pkt 6 Prawa Budowlanego).
Wydaje się w związku z powyższym, że prowadzenie budowy obejmuje w tym kontekście całość czynności, zarówno faktycznych, jak i prawnych, koniecznych w świetle przepisów prawa oraz zasad wiedzy technicznej do wzniesienia obiektu budowlanego w rozumieniu przepisów Prawa Budowlanego. Uzyskanie pozwolenia na budowę poprzedzać powinno samo rozpoczęcie budowy, a więc w konsekwencji czynności związane z uzyskaniem pozwolenia na budowę nie stanowią czynności koniecznych w świetle przepisów prawa oraz zasad wiedzy technicznej do wzniesienia obiektu budowlanego, i tym samym nie wchodzą w skład samej budowy w rozumieniu przepisów Prawa Budowlanego. Pozwolenie na budowę uzyskiwane jest w tym stadium procesu budowlanego, które poprzedza samą budowę, tj. w postępowaniu poprzedzającym rozpoczęcie robót budowlanych (Rozdział 4 Prawa Budowlanego).
Skoro tak, to oznacza to innymi słowy, że art. 61 Prawa Autorskiego nie daje inwestorowi uprawnienia do wykorzystania projektu budowlanego przy uzyskiwaniu pozwolenia na budowę. Z drugiej zaś strony do uzyskania pozwolenia na budowę konieczne jest dysponowanie przez inwestora projektem budowlanym (zob. chociażby art. 33 ust. 2 pkt 1 Prawa Budowlanego).
Powyższy problem można rozwiązać sięgając albo do art. 4 pkt 2 Prawa Autorskiego, albo też do art. 332 Prawa Autorskiego.
W myśl art. 4 pkt 2 Prawa Autorskiego nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego m.in. materiały urzędowe. W literaturze spotkać się można z poglądem, zgodnie z którym zatwierdzony przez władze administracyjne plan architektoniczny traci charakter dzieła
i przestaje być przedmiotem ochrony na podstawie przepisów Prawa Autorskiego (E. Ferenc-Szydełko (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2011, str. 73; por. również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1972 r., II PR 318/72, OSNC 1973/9/158).
Na możliwość uznania projektu budowlanego, na podstawie którego wydano pozwolenie na budowę, za materiał urzędowy w rozumieniu art. 4 pkt 2 Prawa Autorskiego wskazuje pośrednio również orzecznictwo, definiujące materiał urzędowy jako „to, co pochodzi od urzędu lub innej instytucji państwowej, bądź dotyczy sprawy urzędowej, bądź powstało w rezultacie zastosowania procedury urzędowej” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2001 r., IV CKN 458/00, LEX nr 52711; zob. również wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 19 lutego 1997 r., I SA/Kr 1062/96, LEX nr 29303 – „formuła „materiały urzędowe” oznacza się stosunkowo dużą pojemnością new balance clothing. Jest ona bowiem zdolna pomieścić wszystko co nie będąc dokumentem jest urzędowe. Przy czym cechę tę materiał może uzyskać, gdy pochodzi od urzędu bądź dotyczy sprawy urzędowej, bądź wreszcie dlatego, że powstał on w rezultacie procedury urzędowej”).
Z drugiej strony równie uprawnione wydaje się stanowisko, że w przypadku, gdy umowa zawarta przez inwestora i projektanta nie reguluje wprost kwestii przejścia majątkowych praw autorskich do projektu, dołączenie przez inwestora do wniosku o wydanie pozwolenia na budowę projektu budowlanego (art. 33 ust. 2 pkt 1 Prawa Budowlanego) następuje w oparciu o art. 332 Prawa Autorskiego, zgodnie z którym wolno korzystać z utworów między innymi na potrzeby postępowań administracyjnych.
Zwrócić należy przy tym uwagę na fakt, że „W przypadku postępowań administracyjnych, jak i sądowych, utwór może stanowić element materiału dowodowego, jak również stanowić zasadniczy przedmiot postępowania”, i w obu tych sytuacjach możliwe jest stosowanie art. 332 Prawa Autorskiego (K. Gienas (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2011, str. 249).